ماسه بازی ، آرامبخش روان کودک

خلاصه :

ماسه بازی فعالیتی طبیعی، لذت بخش، شگفت انگیز و پر رمز و راز است. این بازی هدفدار و منطقی می تواند روابطی صمیمی، گرم وعمیق با کودکان برقرار کند و در جهت رشد و تربیت آنان گام بردارد. گام هایی که به غنای دنیای خیال، رویاها، ابعاد احساسی، عاطفی و شناختی و مهارتی کودکان می انجامد. کودک در ماسه بازی، نیازهای حسی- حرکتی خویش را برآورده می‌کند و انرژی ذخیره شده در درون خویش را به گونه ای منطقی تخلیه می‌کند که این عمل نه تنها آرامش روحی او را افزایش می دهد بلکه باعث پویایی رفتارش می شود. حال درصورتی که اگر  این انرژی امکان بروز نیابد احتمالاً به اضطراب، افسردگی و پر تحرکی تبدیل می‌شود. همچنین تجربیات ماسه بازی درمانی که تاریخچه ای بیش از شصت و پنج سال در کشور های اروپایی و امریکایی دارد، نشان داده است که کودکان عصبی و زودرنج را می توان از طریق ، ماسه بازی درمان کرد.  ماسه بازی درمانی به تکنیک درمانی گفته می شود که درآن درمانگر از درمانجو می خواهد تا با استفاده از عروسکها و اسباب بازیهای کوچک و سمبلیک دنیای خود را به صورت سمبلیک در دنیای ماسه بسازد تا از آن طریق، به بررسی مشاهده این تصاویر و گفتگو با آزمودنیها در مورد محتوای آنها بپردازد.  ماسه بازی درمانی، روشی است غیرکلامی که در آن کودک با ساختن دنیای خود درسینی شن به بیان تعارضات، تمایلات و هیجاناتش می پردازد و درجریان خلق این صحنه توسط کودک، درمانگر، نقش مشاهده گر صامت را بازی می کند. تعبیرو تفسیر صورت نمی‌گیرد تا زمانی که مراجع (کودک) چندین سینی شن را در مدت زمانی معین بسازد. این باعث آشکارشدن طبیعی جریان درمان بدون دخالت ذهن می‌شود. از آنجائیکه شن بازی درمانی نیازبه توجه پایدار و انتخابی دارد باعث کاهش نقص توجه کودکانی با اختلال بیش فعال می شود. همچنین حدود فیزیکی جعبه شن عاملی در جهت افزایش دقت و تمرکز می باشد.

فواید شن بازی در کودکان:

1. رشد و پرورش خلاقیت خلاقیت و نوآوری کودک غالبا در زمان هایی شکوفا می شود که آزادی عمل دارد، می تواند قوه تخیل خویش را برای ساختن چیزیی به کار اندازد. از آنجا که بازی با شن رس طبق الگو، مدل و نقشه از پیش تعیین شده نیست کودکان می توانند به آفرینش دست بزنند، نیز به دلیل قابلیت انعطاف و نرمی شن می توانند به هر صورتی که بخواهند آن را شکل بدهند و خیلی سریع می توانند خراب کنند. همان طور که نقاشی کردن موجب خلاقیت، ابتکار، نوآوری و لذت درونی برای کودک می شود، شن بازی افزون بر همان اثرات، سرگرمی بسیار لذت بخش و شادی آفرین برای کودکان به حساب می آید.
2. ـ رشد و پرورش گویایی باید به کودکان فرصت داد از راه شن بازی، مجسمه سازی، کولاژ و نقاشی احساسات و عقاید خویش را بیان نمایند. در بازی با شن رس کودک می تواند فکر کند، تصمیم بگیرد و با کمک قوه تخیل و تصورش چیزی بیافریند و در پایان احساس رضایت کند و در باره ساخته هایش صحبت کند. احساس رضایت ناشی از ساختن بسیار پراهمیت است. علاوه بر آنکه کودک در مورد ساخته اش داستان سرایی می کند، به افکارش هم نظم و ترتیب می دهد. زمانی که کودکان در حال شن بازی هستند برای دوستانشان صدا در می آورند، یا ممکن است خواسته باشند با کارهایی مثل پختن، خوردن، مهمانی و جشن خود را مشغول کنند.
3. رشد و کنترل اعصاب و عضلات بیشتر کارهایی که با شن انجام می گیرد با به کارگیری انگشت و دست می باشد. فشار دادن، ضربه زدن، جدا کردن، غلطاندن، قطعه قطعه کردن، به همدیگر متصل کردن و ... به رشد عضلات کمک می کند و باعث می شود کودک تجربه های آسان و موفقی برای خود کسب نماید.
4. رشد و پرورش مهارت های اجتماعی وقتی چند کودکان با همدیگر شن بازی می کنند از شراکت و داد و ستد برای ساختن چیز مورد علاقه شان لذت برده و مهارت های اجتماعی شان پرورش پیدا می کند.
5. ـ پرورش قدرت تجسم فضایی و هندسی کار با شن رس زمینه پرورش ادراک فضایی و هندسی کودک را افزایش می دهد چون کودک می تواند صورت های فضایی و هندسی را به صورت عینی خلق کرده و مشاهده کند؛ مثلاً ساخت یک جعبه، چمدان، آدم، مربع، مستطیل، دایره و ... همه این مفاهیم را می تواند از طریق شن بازی عینیت بخشد و با مفاهیمی مانند نرمی، سفتی، زبری، سختی، سبکی، سنگینی، طول، سطح و حجم آشنا گردد. شن رس ماده خیلی خوبی برای طرح های سه بعدی است، زیرا به دلیل نرمی و قابلیت انعطاف می توانند آن را به هر شکلی که بخواهند در آورند. همچنین کودکان در سنین کودکستانی می توانند شکل های پایه ای مانند دایره، توپ های کوچک، شکل های گوشه دار مثل مربع و مستطیل را با شن رس بسازند.
6. پرورش حس لامسه خاصیت نرمی و شکل پذیری طبیعی شن رس جاذبه قوی برای کودکان در هر سنی دارد. هر یک از حواس که بیشتر در معرض محرکات محیطی قرار بگیرد، کاربرد و مهارت آن افزایش می یابد. شن رس علاوه بر تمامی مزایای دیگری که برای کودک دارد حس لامسه کودک را پرورش داده و زمینه درک و فهم حس لمس کردن را برای او فراهم می کند و مفاهیمی مانند سفت، سخت، نرم، زبر، مرطوب، خشک و ... را برای کودک معنی دار می کند. برای بازی با شن رس کودکان از مجموعه حواس شان از قبیل دیدن، لمس کردن و بوییدن استفاده می کنند و از آنجا که بیشتر کارهایی که با شن انجام می گیرد با به کارگیری انگشتان دست می باشد، حس لامسه بیشتر به کار گرفته می شود. کودکان وقتی با شن رس کار می کنند مفاهیم نرم و سخت را تجربه می کنند. کودک با مقداری آب مخلوط کردن به خاک رس در می یابد که خاک رس می تواند تبدیل به شن شده، شن درست شده می تواند خیلی شُل (نرم) یا خیلی سفت (سخت) باشد.
7. تقویت و هماهنگی چشم و دست کودک برای شکل دادن به شن از عضلات دست استفاده می کند و به دنبال آن چشم را به همکاری با دست وا می دارد و از قوه تخیل و تصور خویش برای خلق و ابداع آن کمک گرفته و چیزی را می آفریند. از آنجا که هماهنگی چشم و دست برای رشد کودک ضروری است، لازم است برای کودکان فعالیت هایی که منجر به هماهنگی حرکتی چشم و دست می شود مانند نقاشی (استفاده از رنگ، قلم مو، آبرنگ و ...)، شن بازی، ساختن مجسمه ها و کارهای شنی، خمیربازی و نقاشی با انگشت را در نظر گرفت
8. ابزاری برای تشخیص و درمان کودکان با شن بازی می توانند ایده های گوناگون خود را زودتر پیاده کنند، لذت و آرامشی که در زمان بازی با شن به دست می آورند از نقطه نظر درمانی بسیار بااهمیت است. تجربیات بازی درمانگران نشان داده است که کودکان عصبی و زودرنج را می توان از طریق شن بازی، شن بازی و آب بازی درمان کرد. بازی کردن با آب، خاک و شن اثر معجزه آسایی در حل مشکلات و بروز خلاقیت کودکان دارد.